De bierroute en Haar smaken

De Belgische dichter Emile Verhaeren schreef: 'In België is de burgemeester prins en de brouwer koning.' Dan is het bier van Orval wel de opperkoning. Zijn unieke smaak dankt het aan de gist, waarvan de monniken angstvallig het geheim bewaren en aan de kwaliteit van het water dat geput wordt in het 'Gouden dal' (or=goud, val:dal). Het was broeder Dominique die eind de jaren veertig de wilde gist vond.

Het Orval-bier wordt in de abdij gebrouwen, maar omwille van de veiligheid van dit voedingsmiddel mag er geen publiek binnen in de brouwerij. Voor de bezoekers van de abdij werd een nieuw museum ingericht. Het is interactief en heel goed uitgedacht en geeft een uitstekend idee van alles wat komt kijken bij het brouwen van een bier als de Orval en dat is geen sinecure.

In de Ardennen van weleer waren de brouwerijen een integrerend deel van het landschap, net als de onverstoorbare rivieren en bossen. Elk dorp had zijn eigen brouwerij. In België waren er zo meer dan 3000! Gelukkig is deze erfenis blijven bestaan en doorstond ze alle wisselvalligheden van de geschiedenis. Vandaag gingen enkele jonge brouwers de uitdaging aan en brouwen geraffineerde bieren van hoge kwaliteit. Een vastberaden Doornikenaar beslist in 2000 om die traditie nieuw leven in te blazen, met de creatie van de Rulles. Het avontuur begint met de blonde Rulles, een ongefilterd verfrissend bier dat gist op fles. De gist komt van Orval, een grondstof voor veel Luxemburgse bieren. Steunend op die ervaring worden de Triple en de Estivale gebrouwen, die in het buitenland vrij goed aanslaan, dankzij onder meer hun hoge hopgehalte. Brouwerijen zoals de Rulles maken van de Gaume een land van brouwers.

Nauwgezetheid en zin voor risico waren altijd al het leitmotiv van Daniel Lessire. Deze vroegere trader gaat de ietwat prettig gestoorde uitdaging aan om zijn eigen bedrijf op te richten. Hij aarzelt niet om raad te vragen aan zijn vriend Eddy Pourtois, de brouwer van de Sainte-Hélène. Deze helpt hem om zijn eerste bier samen te stellen, een meesterzet. 'Ik wou een feestelijk bier, zonder al te veel alcohol maar met veel smaak!' Pragmatisch als hij is, creëert de brouwer bieren op vraag van de klant, zoals dat bier dat exclusief voor de Portugese gemeenschap van Luxemburg werd gebrouwen. De bieren worden sinds 2011 gebrouwen op het Domein van 'MilleVertus' in Breuvanne en hun kwaliteit blijft maar verbeteren, dankzij ook de aanwerving van een agronoom, Jérémie Plainchamp, die nauwgezetheid en analyse inbracht. Hij werkt unieke, gewaagde smaken uit, zoals de Amarante met zwarte pepers of de Safranaise. Deze bieren zijn het resultaat van de combinatie van passie en creativiteit: dit voortdurend streven naar uitmuntendheid zal de brouwerij MilleVertus nog lang aansturen.

Tijdens de jaren negentig gaan twee jonge bierliefhebbers een uitdaging aan: ze willen bier brouwen in Bouillon zelf, bier dat zowel toeristen als de plaatselijke bevolking zou verleiden. In het begin test Jacques zijn kennis en vaardigheid in de opslagruimte van het winkeltje van zijn vrouw Nathalie. Hij zoekt, brouwt een heerlijk biertje en biedt het als test te koop aan in de kruidenierszaak (Marché de Nathalie). En het werkt! Ze nemen snel de volgende stap en hun Brasserie de Bouillon kent al sinds 1998 een groeiend succes. Ze breiden het gamma uit met smaken die passen bij ieder zijn voorkeur: met bieren als Blanche de Bouillon (witbier met aroma's van koriander en sinaasappelschil), Cuvée de Bouillon, Bouillonnaise (bruin), Vauban (blond) en Saison des Chasses zal het succesverhaal van dit koppel uit Bouillon nog lang duren!

Het is op de eerste plaats een liefdesverhaal, dat van Marc en Nathalie die 18 jaar geleden beslisten om een winkelt te openen, als vaandeldrager van het Belgisch bier. De ambachtelijke bieren zijn tegelijk hun sterkte en hun zwakte. Sterk in kwaliteit, zwak in producten, die beperkt moest blijven. 'Mijn bestellingen van bier werden niet altijd geleverd.' Omdat hij het beu is, gaat hij zelf bier produceren. 'Ik ben begonnen met 20 liter bier te brouwen in de achterwinkel, die maar 50 m² groot is … '. Vandaag huist de brouwerij op de hoogtes van Bouillon, in Noirefontaine, waar meer ruimte het mogelijk maakt om 50 bieren te brouwen op basis van verschillende recepten.

Dit restaurant hanteert een origineel concept. De klanten kunnen hier zien hoe ambachtelijke bieren worden gebrouwen, zoals de bewuste 'Sedane'. Deze gezellige en gastvrije brouwerij ligt aan de voet van het kasteel, op een boogscheut van de oude stadswijk.

De smaak van authenticiteit De mooie baan loopt door het landelijke zuiden van de Ardennen tot in Launois-sur-Vence, een bucolisch dorp ver van de stedelijke drukte. De ligging van bouwerij Ardwen is van belang: we zijn dicht bij de champagnestreek en de grond bevat er zuiver water, de basis van elk kwaliteitsbier! En de Woinic (naam van het bier) heeft recht op die titel want hij werd al acht keren beloond op de landbouwbeurs van Parijs. Dan kan men niet meer van toeval spreken! De jonge maar talentvolle meester-brouwer Geoffrey Stevenin houdt van zijn werk en van zijn bier, volledig met natuurlijke ingrediënten gebrouwen: 'De gerst komt uit de champagnestreek en de mout uit België. Maar nooit zullen wij aan ons bier kunstmatige aroma's toevoegen.' De brouwerij produceert een ruim gamma en elk bier bezit een duidelijk eigen karakter, net als de Ardennen. Ardwen Blonde is dorstlessend en fris. Het witbier heeft een lichte citroensmaak en proeft ook naar koriander. In het amberbier herkent men de typische karamelsmaak van de mout. Cerise dankt zijn volle smaak aan puur kriekensap. Hop's Cure heeft krachtige mout- en hopsmaken. Bleue is een bitter biertje in vergelijking met Rouge, waarvan de fruittoets aan kirsch doet denken. Ardwen de Noël is complex en bevat een subtiele kruidenmix. Op het logo van Ardwen kan men de godin Arduinna zien, die het woud beschermt gezeten op een everzwijn. Laat ons hopen dat ze ook deze waardige erfgenamen van het Ardense brouwerswezen zal beschermen.

Het vakmanschap gaat niet verloren en de traditie leeft voort in de sympathieke brouwerij La Petite Brasserie Ardennaise. Alles begon met een gedurfde weddenschap van een groep vrienden die bier wilden proeven dat niet gebrouwen wed door de grote industrie. Als een feniks uit zijn as verscheen in 1997 opnieuw een ambachtelijke brouwerij in de Franse Ardennen, honderd jaar nadat de laatste brouwers verdwenen waren. Voor hun eerste bier kozen ze de naam Oubliette, een knipoog naar die brouwkunst die men vergeten was. Vier soorten bier worden er nu op 100% natuurlijke wijze gebrouwen: Blonde, Ambrée, Blanche, Stout. Het amberbier heet een ronde en fruitige smaak die eindigt met een lichte bitterheid. De blonde van 6° is met nagisting op de fles. De combinatie van hopsoorten zorgt voor een subtiel bittere smaak. Brouwer Benoît Guibert legt uit dat het aroma van het bier bepaald wordt door de mout en de hopbloesems. Het bevat geen additieven, geen toegevoegde aroma's. Om de kwaliteit van de smaak volledig te bewaren, wordt het bier niet gefilterd en niet gepasteuriseerd. Bij het brouwen komen etherische oliën vrij met een unieke en authentieke smaak. Het bier is licht en met een laag alcoholgehalte want gebaseerd op Engelse bieren. De Stout wordt trouwens bijzonder gewaardeerd. De verdeling gebeurt voornamelijk lokaal, aan restaurants en cafés in de regio. Proef eens een Oubliette op het plein in Charleville-Mézières (Place Ducale) tijdens de zomer: een magisch moment dat u niet gauw zult vergeten! De brouwerij bezoeken kan op afspraak.

Een hotel op de oever van de Maas, een vrijgevige zon, een prachtige plek. De brouwerij ernaast, in de Clos Belle-Rose, brouwt uitsluitend voor het restaurant van hotel Saint-Hubert. De productie wordt bewust beperkt gehouden. 'Ik kan onze ziel, onze knowhow niet aan de grote industrie verkopen', bevestigt Julien Dejante. De wilde hop wordt geplukt langs de Voie verte, de recreatieve route op de oever van de rivier, en het water geput uit bronnen in de bossen van de omgeving. Het bier is natuurlijk, zonder kunstgrepen. Sommelier Julien waardeert de aanwezigheid van zijn bier op de tafels van hotel-restaurant Saint-Hubert. 'Rund gestoofd met Hayboise of een forel à la meunière zijn gerechten waarbij bier en bitterheid perfect passen.' Meer informatie : www.le-clos-belle-rose.com

Het kleine dorpje Givet in de brede Maasvallei heeft zijn toekomst aan de Maas gekoppeld. Als handelsroute wint de Maas in de middeleeuwen al snel aan strategisch belang: wie de stroom in handen heeft, is heer en meester over de economie in Noord-Europa. Daarom groeit Givet uit tot een versterkte stad! In 1554 bouwt Karel de Vijfde er het fort van Charlemont, een sensationeel bolwerk. Hij daagt de Franse koning Hendrik II uit. In de 17e eeuw komt de onvermijdelijke Vauban, architect van koning Lodewijk XIV, naar Givet – de stad was intussen Frans – om er rond de stad een reusachtig verdedigingsssysteem aan te leggen. De vestingwerken, garnizoenforten en slotgrachten maken van Givert een oninneembare stad. De toeristische dienst organiseert rondleidingen in de stad en de vestingwerken.

Eind de twaalfde eeuw… De cultuur, die tot dan toe vooral een zaak was van de abdijen, zoals het benedictijner klooster van Mouzon, zet het venster op de buitenwereld open. De denkwijzen evolueren, wat ook in de kunst tot uiting komt. In de romaanse stijl draait het vooral om evenwicht, terwijl de gotiek voor verticaal gaat. De nieuwe abdijkerk van Mouzon is een mooi voorbeeld van dit nieuwe elan. Enkel de kerk en de Franse tuinen van de abdij kunnen bezocht worden. De abdij zelf is nu een rusthuis.

Sainte-Hélène is de naam van een bier, maar ook van een straat in het dorpje Orsinfaing. Daar, in een oude schuur, knutselt Eddy Pourtois materiaal dat hij aanpast om zijn brouwerij uit te bouwen! Deze man met de gouden handen slaagt erin, met de uitgekiende raad van de monniken-brouwers van Orval, om de Gaumette te brouwen, een witbier met een alcoholgehalte van 5,2%, en de Sainte-Hélène, een amberbier met 8,5% alcohol. Hij heeft het gehaald. De traditionele brouwmethodes worden aangewend om karakterbieren te brouwen op basis van edele grondstoffen, zoals gerstemout, hop, water en gist. Na zijn verhuizing naar Ethe blijft Eddy Pourtois verder zijn smaken onderzoeken en komt in 2008 voor de dag met een laaggegist bier, een pils! Dat is een primeur voor de provincie Luxemburg. De Sainte-Hélène bieren hergisten op fles of in vaten, zijn ongefilterd en niet gepasteuriseerd en waarborgen unieke smaak- en geureigenschappen!

In de oude versterkte stad Stenay prijkt een 100 meter lang gebouw, dat veel weg heeft van een schip. Deze oude mouterij is nu het grootste Europese biermuseum. Het vertelt de fantastische geschiedenis van het bier, die nauw verbonden blijft met de geschiedenis van de mensheid. Het museum belicht de technische evoluties in de bierfabricage door de eeuwen heen, met zeer geslaagde ensceneringen. En u krijgt er enkele leuke anekdotes bovenop …

Een reis naar de geheimen, de geschiedenis en de schatten van de vervaardiging van de trappistenbieren en -kazen van Chimay. Meer dan 150 jaar traditie, authenticiteit en vakkundig bier brouwen.

Op een dag trekken zeventien monniken weg uit Vlaanderen om in dit verloren stukje en ongastvrij moerasland een cisterciënzer abdij te stichten. Ze komen uit Westvleteren, waar al een trappistenbier gebrouwen wordt. Het is dus niet verwonderlijk dat hier twaalf jaar later een klooster en een brouwerij op hun beurt een goddelijke drank vervaardigen: het Chimay-bier, dat intussen ook wereldberoemd is.

Wie in de brouwerij Caracole binnenkomt, merkt meteen dat het hier nog om edel ambachtswerk gaat. De zakken mout liggen opgestapeld naast de brouwketel die met houtvuur verwarmd wordt, terwijl de brouwer zorgvuldig kruiden toevoegt, altijd uit op smaakontdekkingen. Het artisanale bier krijgt hier waardig al zijn smaak omdat de nodige tijd genomen wordt om de gisting te laten werken, wel zes tot acht weken lang.

Vroeger maakte de Bocq de hoogoveneigenaars hier rijk. In Yvoir en verder langs de rivier getuigen weelderige woonhuizen van deze vroegere rijkdom. Deze rivier kenmerkt zich door zijn zuiverheid en verschaft de streek nog altijd haar adelbrieven met de brouwerij van de Bocq (die sinds 1858 in het dorp Purnode gevestigd is), één van de enige in België die nog familiaal gebleven is. Ze wordt vandaag geleid door de zesde generatie. De brouwerij produceert onder meer de 'Gauloise', de 'Blanche de Namur', de 'Saint-Benoît', de 'Blanche de Noël', de 'Triple Moine'.

Vriendschap kan bergen verzetten en ver brengen, bijvoorbeeld tot het oprichten van een brouwerij. Een groep vrienden ging de uitdaging aan in Eprave, een mooi dorp bij Rochefort, waar de Lesse langs stroomt. In 2010 beslissen ze om hun eigen bier te brouwen, zonder een beroep te doen op de markteconomie. Jean ziet het zo: 'We hebben ons project willen kaderen in een economisch model met als hoofddoel om activiteit te creëren en niet om maximaal winst te maken.' En de lokale economie respecteren, dat wil zeggen een beroep doen op de producenten en landbouwers van de streek.

Boekweit, spelt en de vaste wil om een zuiver, 100 % natuurlijk en biologisch bier te brouwen, dat is de ambitie van de brouwerij van Silenrieux sinds 1991. Van haar bier proeven, is nieuwe smaakbelevenissen ontdekken. Een vroeger gebouw van de spoorwegen werd omgetoverd tot een degustatieruimte voor speciaalbier en streekproducten, een winkeltje waar landbouwers hun producten aanbieden en een brouwerij. Deze vier bieren worden er gebrouwen: Sara (amber), Joseph (fruitig blond bier met spelt), Sarrasin Biologique (blond), Pavée de l'Ours (blond met honing). Rondleidingen op afspraak.

De brouwerij 'Brasserie des Fagnes' produceert nu al bijna anderhalve eeuw lang haar bieren. Die geschiedenis maakt indruk op de bezoeker wanneer hij meer te weten komt over de productie: hier stapt hij binnen in een tempel van het Belgisch bier. De brouwprocessen volgen het ritme van de seizoenen … Zo zijn de bieren fruitiger in de lente, lichter en verfrissender in de zomer, amberkleuriger in de herfst met meer corps en smaak en hebben ze een hoger alcoholgehalte in de winter, met een neiging naar sterk bruin … Meester-brouwer Luc Piron biedt een hele waaier 'Brassins Spéciaux' (Speciale Brouwsels) aan, met verrassende smaken: bier met brandnetel, met heidebloem, met biologische honing ... Sommige bieren zijn enkel beschikbaar bij de Brasserie des Fagnes. Na het brouwen, gisten en rijpen in de kuip worden ze naar opslagkuipen gebracht die rechtstreeks aangesloten zijn op de tappompen in de gelagzaal. U kan ze nergens anders drinken!

In Rochefort werd wel al bier gebrouwen sinds 1595, maar de monniken van de abdij van Saint-Rémy doen een beroep op hun confraters van Chimay om het meer raffinement te geven. Er is een Rochefort 6, 8 en 10. Het is een kwestie van smaak, maar ze hebben allemaal hun fervente aanhangers…

Ook al wordt het buiten het klooster gebrouwen door Duvel, toch worden drie bieren nog altijd gebrouwen volgens het originele recept van Vader Atout. Ze onderscheiden zich vooral door hun bloemig en fruitig aroma. Ze fermenteren drie maanden lang en worden zo mooi rijp. Dit bier wordt uiteraard het best gedronken met kaas van Maredsous. Deze voedingswaren zijn onlosmakelijk verbonden met de abdij, haar verleden en de waarden die ze verdedigt.

Op een steenworp van Dinant ligt in de Leffevallei de premonstratenzer abdij genesteld. Ze werd hier al in 1121 gevestigd en zal het zelfde lot ondergaan als de stad Dinant die Karel de Stoute in 1466 bijna met de grond gelijkmaakte. De abdij ontsnapte niet aan de plunderingen en vernielingen die daarmee gepaard gingen. Uit die tijd rest nog een fontein waaruit een zuiver water ontsprong dat ideaal was om bier te brouwen. De abdij verrees uit haar as en kon weer volop brouwen. In de twintigste eeuw zal de abdij van Leffe de naam van haar bier overlaten aan een wereldlijk bedrijf … Het bier dat vandaag het meest verkochte abdijbier ter wereld is, kende dus een ongewone levensloop!

Het interactieve en op en top moderne parcours past over de hele lijn bij het imago van het ambitieuze Leffe dat maar blijft groeien … Meer Informatie: www.leffe.com/nl/maison-leffe

Place du Château 08320 Vireux Wallerand Tél. : +33 (0)3 24 42 92 42 www.valdardennetourisme.com

65 quai Edgar Quinet 08500 Revin tél. : +33 (0)3 24 42 92 42 www.valdardennetourisme.com

Place Jean-Baptiste Clément 08800 Monthermé Tél. : +33 (0)3 24 54 46 73 www.meuse-semoy-tourisme.com

22-24 place Ducale BP 419 08107 Charleville-Mézières cedex Tél. : + 33 (0) 3 24 56 06 08 www.ardennes.com

4 place Ducale BP 229 08102 Charleville-Mézières cedex Tél. : + 33 (0) 3 24 55 69 90 www.charleville-tourisme.com

1, rue Cécilia Gazanière 08430 launois-sur-Vence Tél. : +33(0)3.24.35.02.69 Accès WIFI gratuit www.sud-ardennes-tourisme.com

35 rue du Ménil 08200 Sedan Tél. : +33 (0)3 24 27 73 73 www.tourisme-sedan.fr

Routis-bas, 24 - 6823 Villers-devant-Orval Tél. : +32 (0)61/61.41.61

rue des Grasses oies, 2b - 6760 Virton +32 (0)63/57.89.04 mtg@soleildegaume.be www.soleildegaume.be Open elke dag van 9 tot 18u

place de la Gare, 2 - 6724 Marbehan +32 (0)63/63.57.70 info@marbehan.be www.marbehan-tourisme.be Open : - op maandag van 9u30 tot 12u en van 13u tot 18u - van dinsdag tot vrijdag : variable uren - schoolvakanties : ook open tijdens het weekend van 10 tot 12u and van 14 tot 16u

quai des Saulx, 12 - 6830 Bouillon +32 (0)61/46.52.11 info@bouillon-tourisme.be www.bouillon-tourisme.be Open heel het jaar van maandag tot zaterdag van 10u tot 18u en op zondag van 10u tot 17u Gesloten op 25/12 en 01/01

gelegen aan de ingang van het kasteel esplanade Godefroid, 1 - 6830 Bouillon +32 (0)61/46.62.57 info@bouillon-initiative.be www.bouillon-initiative.be Open : - heel het jaar behalve 25/12 en 01/01 - voormiddag in december, januari en februari

rue de Noailles, 6 - 6460 Chimay www.si-chimay.be +32 (0)60/21.18.46

rue de Noailles, 6 - 6460 Chimay +32 (0)60/21.98.84 www.botteduhainaut.com