Wandeling in de oude haven

Het Koopliedendok werd uitgegraven in 1560-1561. Vanaf 1878 werd het in verschillende fases gedempt. In het zuiden lag de nieuwe Vismarkt, die in 1955 werd afgebroken. Twee waterpartijen roepen een beeld op van het vroegere havendok. De obeliskfontein ter nagedachtenis van burgemeester Anspach is afkomstig van het De Brouckèreplein. Langs de Brandhoutkaai (in het oosten) en de Baksteenkaai (in het westen) staan huizen met neoklassieke gevel, waarvan sommige een oudere kern (17de eeuw) bevatten. Het Zeepaard (1680), Baksteenkaai 90, was vroeger een herberg en de ambtswoning van de havenmeester. Het werd ontmanteld en wederopgebouwd in 1898-1899.

Parallel met het Koopliedendok loopt de Vlaamsesteenweg, al eeuwen een straat van handelaars. In het zuiden komt de straat uit op het Sint-Katelijneplein. Hier bevond zich het Sint-Katelijnedok (1564). Dankzij de houten kraan werden nog lang scheepsvrachten gelost. Na het dempen van het dok in 1853 werd er een nieuwe kerk gebouwd (1854-1873), gewijd aan de heilige Catharina. De oude bouwstijl van de kaaien is bewaard gebleven aan de noordkant van het plein met gevels uit de 17de en 18de eeuw.

Een deel van het havengebied behoorde vroeger toe aan het Groot Begijnhof (gesticht in 1250), met in het midden de barokke Sint-Jan de Doperkerk (1676). Op het einde van de 18de eeuw werden de bezittingen van het begijnhof overgedragen aan de Raad der Godshuizen. Een groot neoklassiek gasthuis kwam in de plaats van de infirmerie. Hier huist nu het Pacheco Instituut. In de Begijnhofstraat zijn nog enkele begijnenhuisjes te zien (nummers 9 en 15-17).

Het Schuitendok ligt in het verlengde van het Koopliedendok en dateert uit dezelfde periode (1561). De naam is afgeleid van de schuiten die hier reizigers aan boord namen die via het kanaal Brussel-Willebroek naar Vilvoorde, Mechelen of Antwerpen voeren. Tot aan het begin van de 18de eeuw lag de Varkensmarkt tussen de Vlaamsesteenweg en het Schuitendok. Voor het werd drooggelegd aan het begin van de 20ste eeuw stonden langs het Schuitendok veel traditionele huizen uit de 17de en 18de eeuw. Er blijven er nog enkele over aan de Timmerhoutkaai (nummers 1-2, 5, 9 en 10).

Het Stapelhuisdok werd in drassig grasland uitgegraven in 1639 en was verbonden met het Schuitendok. De naam verwijst naar het eerste grote havenpakhuis (1781). De voorgevel ervan is de huidige achtergevel van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS), die in 1883-1887 werd gebouwd. De centrale waterpartij verwijst naar het dok dat aan het begin van de 20ste eeuw werd gedempt. De noordelijke flank van het dok valt samen met de Hooikaai. De naam verwijst naar het hooi dat hier werd gelost voor de paarden van het leger en het stadsvervoer. De Arduinkaai, op de zuidelijke flank, herinnert aan het bouwmateriaal dat hier werd gelost. Aan het dok stonden veel pakhuizen, zoals Arduinkaai 20 uit het midden van de 17de eeuw.

Het 'Quartier Maritime' bestond uit de Handelskaai, Ieper- en Diskmuidelaan en het IJzerplein. Het kwam tot stand op de plaats van het Handelsdok of Grootdok. Er staan veel art-decowoningen uit de jaren 1920 en 1930. De bedrijvigheid is er ook nu nog gericht op de groothandel. Het Handelsdok werd in 1830 uitgegraven en had een capaciteit van 150 schepen. In westelijke richting sloot het aan op het Werfdok (1824, Werfkaai), waar een scheepswerf was. Hier bevindt zich het reusachtige pakhuis van L. Spaak (1843-1847).