Kalander

 

Hoewel we in Turnhout soms van ‘papierfabrieken’ spreken, is er nooit papier gemaakt. Dat werd aangevoerd en verwerkt tot speelkaarten, maar ook tot glans- en fantasiepapier. Bij de fabricage van fantasiepapier kwam er geen drukpers maar wel een kalander aan te pas. Kaartspellen gingen door de kalander om ze te laten glanzen.

 

Een kalander is een machine bestaande uit een aantal cilinders die horizontaal boven elkaar zijn geplaatst en met verschillende snelheden kunnen draaien. In deze context dient het kalanderen voor het verbeteren of ‘veredelen’ van papier. De glanskalander zorgt op zijn beurt voor een glanzend effect dankzij warmte, druk en wrijving.

 

Glanskalander “D 230” is gebouwd door de Maschinenfabrik zum Bruderhaus/Eisengieβerei und Maschinenfabrik in Reutlingen (Stuttgart). Oorspronkelijk stond hij bij Biermans, een Turnhouts bedrijf dat het typische assortiment drukwerk, speelkaarten, fantasiepapier en kartonnage produceerde. Of hij in 1895 voor dit bedrijf gebouwd werd of pas later aangekocht, is niet bekend. Maar de machine is wel tot 1995 in gebruik gebleven!

 

Daarna werd de machine als schroot afgevoerd. IJzerhandelaar Marcel Bally nam de kolos over, demonteerde en stockeerde hem. Dankzij zijn goede zorgen en zijn vriendschap met Karel van Mierlo, liefhebber van machines, kreeg de glanskalander een tweede leven op de Jacobsmarkt. Onder impuls van notaris André Nijs en met hulp van twee Turnhoutse serviceclubs, Lions en Kiwanis, is de kalander officieel als monument aan de Stad Turnhout overgedragen op zondag 3 februari 2013. Hij symboliseert de ganse Turnhoutse grafische industrie met haar verschillende drukkerijen en papierverwerkende bedrijven.