Het stadstocht "Op weg door de wolstad" in Verviers!

Deze machine, die in 1833 verscheen ter vervanging van de "fouleuse à maillets", maakte een aanzienlijke verhoging van de productie van lakens mogelijk. Zij maakte het spannen van de draad veel efficiënter. Het stuk stof, "kop aan staart" genaaid, wordt tussen draaiende en persende rollen gedreven. Deze machine bestaat uit een gesloten houten kuip met heet water waaraan zeep, alkali, urine en vulaarde is toegevoegd, urine en vulaarde. Het vollen gebeurt bijna altijd gekaard, zelden gekamd. Na het vollen mag het "doek" van de stof niet meer zichtbaar zijn.Deze machine werd ook wel "Polka fuller" genoemd. Op het eerste exemplaar had de arbeider een klein poppetje geplaatst (tenzij het de regelaar van de machine was) en door de trillingen van de machine (misschien slecht uitgebalanceerd) schudde dit poppetje alsof het de polka danste.

Machine die gebruikt werd voor het vollen van wollen lakens waarvan de schering en de inslag aangespannen werden door de hamerbeweging.Vollen zorgt ervoor dat de stof stevig en elastisch wordt. De stof wordt eveneens dikker en krimpt. Het stuk werd in een bak met een mengsel van water, urine en volaarde gelegd. Het werd vervolgens bewerkt door een houten hamer of stamper.Het mechanisme werd bediend door een hydraulisch wiel, vandaar dat de volmolen in de buurt van een waterloop moest staan.

La Maison Closset (‘Huis Closset’) heeft haar naam te danken aan de eigenaar die er in 1924 appartementen van maakte. In de 18e eeuw bevonden zich hier de textielateliers van Paul von dem Bruch, wiens dochter trouwde met een zoon van de familie Peltzer, afkomstig uit Stolberg in Duitsland. La Maison Peltzer et Fils, dat zich in de 19 eeuw aan de andere kant van de Vesder vestigde, stelde tot 40.000 personen te werk (verdeeld over verschillende sites). Samen met het bedrijf Iwan Simonis zorgde het voor de wereldwijde uitstraling van de textielindustrie in Verviers.De architectuur van het gebouw weerspiegelt de bouwstijl in het tijdperk van de proto-industrialisering. Het gebouw dateert uit de tweede helft van de 18e eeuw, uit de periode net voor de industriële revolutie.Het gebouw is in de hoogte gebouwd. Er zijn verschillende verdiepingen voor de ateliers, verlicht door identieke ramen die met kalkelementen zijn afgewerkt: afgeronde lateien en steunelementen die doorgetrokken worden in stroken in het metselwerk met verankeringsijzers. De onderbouw is gemaakt van kalksteen om de constructie goed te ondersteunen.

Deze machine werd gebruikt om hardnekkige resten (stof, resten van lijmproducten,…) uit de stof te verwijderen. Deze wasmachine bestaat uit een afgesloten bak waarin het opgerolde laken werd gelegd. Eerst werd er koud water bij gedaan om de stof te laten weken en nadien warm water met zeep, ammoniak en soda. Tot slot werd er opnieuw koud water bij gedaan en werd er langzaam gespoeld. Op die manier ontstonden er geen klonten die in de stof achter zouden kunnen blijven. Soms werd er ook nog azijnzuur toegevoegd om de kleuren feller te maken.

Decatiseren wordt gedaan om (indien nodig) de stof te ontglanzen, de stof vast te leggen zodat ze tijdens het gebruik niet vervormt en de stof uiteindelijk zachter te maken door ze te laten golven. Tijdens de bewerking werd de stof op een grote cilinder gewikkeld. Elke laag stof werd gescheiden door eenlaag molton die van de rol eronder werd afgerold. De stoom ging door de gaatjes. Aan het einde van de bewerking draaide de machine in omgekeerde richting en werd de stof er terug opgelegd.

Tijdens het decatiseren wordt de torsie van de draad vastgemaakt zodat de draad niet gaat draaien tijdens de latere wevingen. De draad krijgt zijn natuurlijke vochtgehalte terug en wordt een stuk steviger. In de afgesloten kuip van de machine werden spoelen in geperforeerde manden geplaatst.Die manden lieten de stoom door. Vervolgens werden de spoelen op een spoelmachine geplaatst, zodat ze voor het scheren (voorbereiding van de schering) in kegeltjes werden opgesteld.

Het Toeristisch Centrum van Wol en Mode ontwikkelt zijn activiteiten in een oude fabriek die in handen was van roemrijke families uit de Vervierse wolindustrie: de families de Thier, Grand’Ry, Poswick en Bettonville. Het laatste bedrijf, het bedrijf Bettonville, sluit zijn deuren in 1970. De stad neemthet gebouw over om er het Toeristisch Centrum van Wol en Mode in onder te brengen. Het is pas in 1993 dat er met de inrichting van het gebouw begonnen wordt. In 1999 opent het museum zijn deuren voor het grote publiek. De machines en voorwerpen (uit de collecties van de musea van Verviers), die in het eerste deel van het spektakelparcours ‘Du Fil à la Mode’ (‘Van Draad tot Mode’) getoond worden, geven de bezoekers een beeld van de verschillende fasen in het wolproductieproces.Halverwege laat ‘Fil de Laine’ (‘Wollen draad’) u in de goede handen van ‘Fil du Temps’ (‘De draad en de tijd’). U krijgt een aantal unieke tekeningen uit stripverhalen van uitgeverij Glénat te zien, schitterend vergroot en afgedrukt op stoffen. Ze vertellen u de geschiedenis van de klederdracht van demens. ‘Fil du Temps’ toont u eveneens enkele kostuums uit de belangrijkste periodes die de geschiedenis van de westerse wereld getekend hebben.

De Vesder en het Canal des Usines zorgen voor het water dat nodig is om de wol en de lakens te maken maar ook om het waterrad aan te drijven. Aan het begin van de 19e eeuw neemt stoom de plaats van deze energiebron niet volledig over maar werkt ze eerder aanvullend.In Verviers worden in 1816 de eerste twee stoommachines van het type Watt geïnstalleerd. Ze komen terecht bij Henri Sauvage, een lakenfabrikant die een Engelse machine koopt, en James Hodson, de schoonzoon van William Cockerill, die zijn eigen stoommachine maakt om textiel te produceren. Biolley, een ander textielbedrijf uit Verviers, start tijdens de eerste helft van de 19e eeuw met het bouwen van stoommachines, in concurrentie met het bedrijf Houget (opgericht in 1826).De draaiende stoommachine gebruikt een drijfstang om de heen- en weergaande beweging van de zuiger om te zetten in een ronddraaiende beweging. Riemen zorgen ervoor dat de motorkracht tot bij de textielmachines geraakt. Door dergelijke machines te gebruiken, was de hydraulische kracht van hetwater niet meer nodig. Hierdoor konden bedrijven zich op andere plaatsen vestigen. Bovendien was de nieuwe machine ook een stuk krachtiger.

De naam van een bijbels zeemonster met verschillende koppen heeft als inspiratiebron voor deze textielmachine en het grootste schip uit zijn tijd gediend. Het verband tussen de uitzonderlijke lengte van de boot en de opeenvolgende bassins heeft tot de naam geleid. Eugène Melen, een mecanicien uit Verviers, heeft deze ‘spoel-reinigingsmachine’ voor wol in 1863 gecreëerd. Het wol gaat door opeenvolgende rechthoekige bassins waarin het verschillende behandelingen ondergaat: weken, schrobben en ontvetten met warm water (aangevuld met alkalische reinigingsmiddelen zoals Marseillezeep en soda) en spoelen.Bewegende harken duwen de stof van achter naar voor en schudden ze door elkaar. Hierdoor worden de onzuiverheden beter verwijderd. Die onzuiverheden worden vervolgens opgevangen op een dubbele geperforeerde bodem. Tussen elk bassin zorgt een pers ervoor dat de resten zich niet gaan verplaatsen. De laatste pers voert het water voor het drogen af om energie te besparen.

Deze machine werd gebruikt om te centrifugeren, de stap voor het eigenlijke droogproces. Het is de bedoeling om zoveel mogelijk water te verwijderen om de droogtijd van het laken in te korten. De stukken belanden in een trommel die rond een verticale as draait. Door de centrifugale kracht wordt het water verwijderd. Deze centrifuge was niet geschikt voor delicate en plooigevoelige stoffen. In dat geval werd een trommelcentrifuge gebruikt.

De industriële gebouwen op dezelfde oever van de Vesder, maar aan de andere kant van de brug, zijn de gebouwen van de oude Bouchoms-fabriek. De gebouwen werden opgetrokken in de 19e eeuw op de funderingen van de oude vollerijen die uit de 17e eeuw dateerden. In die periode gebruikten de vollerijen het water van de Vesder als aandrijving voor de wielen die voor de nodige energie tijdens de bewerking zorgden. De huidige gebouwen zijn al meerdere keren aangepast en werden al voor verschillende doeleinden gebruikt: een lakenfabriek, een ververij, een leerlooierij, een fabriek waar wolafval werd verwerkt en een opslagplaats. Vandaag bevinden zich er 30 sociale appartementen en heet het gebouw ‘Résidence Guillaume Lekeu’.

Dit schoepenrad herinnert ons op een gestileerde manier aan de vele molens die de stad destijds telde en die nu uit het straatbeeld verdwenen zijn. Het ontwerp ervoor kwam van twee leden van de gemeentelijke administratie van Verviers: de hoofdingenieur Michel Derchain en stedenbouwkundig architect Jean-Pierre Dewaide.Het principe is eenvoudig: een pomp voedt een buis die het water op de emmers van het schoepenrad laat lopen. Het rad begint vervolgens te draaien, net als bij een molen. Vroeger werden de textielmachines aangedreven door een schoepenrad.

De pers werd gebruikt om stoffen te ontplooien, strak te maken en te laten glanzen. Deze machine dook voor het eerst op in 1847 en volgde op de schroefpers die een drukplaat gebruikte om opgerolde lakens te persen. Nadat de stof door twee borstels schoon en glad was gemaakt, werd ze plat in een holronde kom gelegd waar ze door een cilinder werd geperst. Het geheel werd met stoom verwarmd. De cilinder draaide langzaam en liet de haartjes tegen de kom schuren.

Het eerste station van Verviers werd gebouwd in Gérardchamps. Hoewel het station in het begin ook door reizigers gebruikt werd, was het vooral een goederenstation met een bijhorend douanegebouw. Nadat het station afgebroken werd, bleef het terrein vele jaren lang ongebruikt. Het douane-entrepot is het enige gebouw dat overblijft van dit grote complex dat ooit het station ‘Verviers-West’ was. Hier bevindt zich vandaag het Hôtel Verviers van de groep Van der Valk (9) en het restaurant ‘l’Entrepôt’.Op de gevels ziet u overigens de emblemen van de namen van de steden waarmee de Vervierse bedrijven handel dreven: Buenos Aires, Sydney, Londen, Bordeaux en uiteraard de hedendaagse zustersteden zoals Roubaix, Bradford,…

De stukken worden ondergedompeld in verwarmde kuipen met water, urine, kaliumaluin en kleurstoffen. Ze kunnen in verschillende fasen van het productieproces gekleurd worden: in ‘vlokken’ voor de gewassen wol, in strengen voor de draden of in stukken voor de effen stoffen. Tussen het westen en het oosten van de stad werd er vanaf 1930 een centraal station (11) gebouwd. Voor het project werden twee architecten ingeschakeld: Charles Thirion, overleden in 1920, en Emile Burguet die het project op zijn eentje voortzette. Het gebouw is in een eclectische stijl opgetrokken. Het isgemaakt van steen maar de gevel aan de sporen bestaat uit rode baksteen en is niet versierd. Een grote, centrale erker verlicht de centrale inkomhal. De vele beelden van Joseph Gérard (inrichter van het Forum in Luik), wevers, spinners, rammen en het hoofd van Mercurius (god van de handel),verwijzen naar de activiteiten in Verviers. Het interieur is gemaakt van bakstenen en rijkelijk versierd met bas-reliëfs en andere decoratieve elementen. De geometrische indelingen zijn een mooi voorbeeld van de art-decostijl uit die periode. In de centrale inkomhal met glaspartijen vormen de loketten een afgesloten ruimte. Ze sluiten niet aan bij de algemene architectuur van het gebouw en vormen een elegante kooi van gesmeed ijzer.

Welkom in de oude fabriek Simonis. Aan het begin van de 18e eeuw werd er op deze plek een vollerij en later een volmolen opgetrokken. Die vollerij kreeg de bijnaam ‘Au Chat’, een populaire vervorming van ‘Dauchap’, de naam van de eigenaar. Rond 1760 wordt de vollerij opgekochtdoor Jean-François Biolley, een Vervierse industrieel. Jean-François Biolley en zijn schoonbroer Iwan Simonis geven William Cockerill (een Engelse mecanicien) in 1799 de toestemming om zich hier te komen vestigen. De industriële revolutie op het continent is geboren. De fabriek die vandaagnog bestaat, is gebouwd door Simonis aan het begin van de 19e eeuw, net naast de oude vollerij (afgebroken in de jaren 1920). De Etablissements Simonis stellen duizenden arbeiders te werk en zijn in deze omgeving actief tot het midden van de jaren 1960. Het gebouw wordt in 1979geklasseerd en gekocht door de Régionale Verviétoise. Het wordt omgevormd tot een woonblok met sociale woningen voor 42 gezinnen en de naam ‘Résidence Simonis’.