TIOBRE E BETANZOS O VELLO

Estamos xunto á igrexa de San Martiño de Tiobre, un templo románico do século XII, pero cunha probable orixe anterior. Destacar no seu exterior a fachada sur, cun tímpano decorado por un entrelazado cruciforme, e os canzorros. Nas súas inmediacións estaba o santuario de San Paio, aquí celebrábase unha romaría no mes de agosto.

A pouca distancia da igrexa de San Martiño de Tiobre está o núcleo de Betanzos o Vello, considerado como a orixe da cidade de Betanzos, pois esta cidade sería fundada nos tempos do rei Afonso IX, en 1219, cando lle permitiu aos habitantes que vivían xunta á igrexa de Tiobre asentarse no castro de Untia. O topónimo “O Vello” faría referencia a este primitivo emprazamento que, dise, podía ser de época castrexa.

Neste cambio de emprazamento poden estar os ataques que tería recibido por mar dos normandos. Escapando dos ataques e buscando un lugar máis protexido e mellor de defender, como era o castro de Untia, situado nun alto e entre dous ríos.

Betanzos o Vello é agora un pequeno núcleo rural que se asenta ao longo do camiño que baixa da zona da igrexa parroquial de Tiobre cara á ría e cara á cidade de Betanzos. Este núcleo ten unha estrutura viaria e conserva elementos patrimoniais que o fan distinguir doutros da súa contorna, entre eles a súa disposición, a súa historia e o seu patrimonio etnográfico.