MOSTEIRO DE SAN MARTIÑO DE XUVIA

Está situado ao lado do mar e é coñecido como o mosteiro do Couto. Fálase dun posible cenobio de época xermánica sobre o que no século XII, e co mecenado da familia nobre dos Traba, se fundaría o mosteiro. Chegou a depender da abadía francesa de Cluny e, desde 1518, de San Martín de Valladolid.

O templo actual mantén boa parte da pegada románica e é dos máis importantes non só da zona de Ferrol, senón da provincia da Coruña. Ten planta de tres naves separadas por columnas con capiteis esculpidos, un deles cunha escena única de loita de cabaleiros. A cabeceira é tripla e destaca pola súa simetría e polos canzorros decorados, algúns con escenas eróticas. Ao longo do tempo ten sufrido diferentes reformas, algunhas motivadas por incendios, como o sufrido no 1337 que afectou ás dependencias monacais. O campanario e o pórtico son obras do século XVIII.

Era un lugar de importancia e prestixio, polo que era elixido pola nobreza da zona para seren enterrados no seu templo. No seu interior hai un sarcófago da familia Esquío, á que pertencía Fernand´Esquío, poeta da última escola de trobadores galaico-portuguesa de finais do século XIII.

Neste mosteiro fixo escala Frei Martín Sarmiento en 1745. Fóra do se adro hai un campo con plátanos de paseo, un cruceiro e unha imaxe relixiosa sobre un alto pedestal.