Lurpeko arraildura bati lotua den berezitasun geologikoaren ondorioz, Urtsua mendi berezia da, iturriz josia. Maila freatikoek eta beste ur-sareek mendiaren bazter frankotan isurbideak kausitzen dituzte. Ibilaldiaren lehen partean, Lapeyreren ibarrean goiti doan iturbidean ikusiko dituzu edateko ur hodi baten begi franko; Baionako hiriaren ur beharrak biltzen dira hemen! Ibarxka itzalean da, lohia zapatei lotzen zaie noiztenka, baina ibilaldia laketa da pasabide fresko eta loretsu horretan. Iramalda lepoan paisaia kanbiatzen da. Goratasuneko pentzeak dira ageri orain, larreak eta Lapurdiko kaskoak urrunean. Bide errazen bazterrean, goxo da gelditzea bazterrei so egoteko, ikuspegi zoragarria baita mendietatik itsasbazterreraino.
Urkoiko pilota plazatik abiatzean (85 m), jautsi karrikatik eta itzul segidan ezker aparkaleku handiaren bazterretik, eta zoaz errepide ttipitik. Lehen bidegurutzean (Xomindea), hauta ezkerreko bidea errekaren bazterretik ibiltzeko. Patar zuta aitzin, utzi errepidea eta iragan ezazu eskuineko xeila metalikoa, eta zoaz errekaren ezkerreko aldeko bidexkatik. Hondakin baten ondotik, segi ibarrean gora doan bidexkatik. Oihanean, Y formako bidegurutzean, hauta eskuineko bidexka. Ur-jauzi baten gainaldean xendra batek segida hartzen du. Xeila baten ondotik, ezkerretik igaten segitzen du uraren eskuineko aldetik, eta zati lohitsu batzuetatik iragaten da (ur-bilketa).
Lapeyreren ibarrean, hel zaitez bidegurutze batera (236 m) ur-hodi bateko begi zenbaiten artean: ez joan ez ezkerreko (ibia) ez eskuineko bidetik, eta segi zuzen erreka bazterreko xendran. Oihana pixkanaka argitzen da. Elektrika zutabearen heinean zeharka ezazu lurbidea eta egon pareko xendra belartsuan. Oihanetik kanpo, segi ibarrean gora igaten ezkerrean duzun xendra goxotik. Linea elektrikoaren azpitik sigi-saga igaten da leporaino.
Iramaldako lepotik (397 m) Baigura ikusiko duzu; ez joan errepidetik baina hartu ezkerreko bidea, eta 50 m-tan den bordan, itzul ezker lurbide onean. Urtsuko mendebaldeko mazelan gora doa eta ikuspegia zabaltzen hasten da. Gorago borda eder baten beheretik iraganen zara zati horizontalean (Pilotaxilo – 460 m), bista ederra ukanen duzu Baiguratik ozeanoraino. Hesiaren bazterretik iragan zaitez eta segi ibar basara jausten den bidexka bakarretik. Ez joan ezkerretik heldu den bidexkatik, iturria iragan ezazu eta igan poliki bidegurutzeraino.
Urtsubehere bordako bidegurutzean (438 m), jautsi paretik 50 m-tan, eta bihurgunea pasa ondoan hartu ezkerreko xendra, irtengunea osatzen duena. Ikuspegi ederra bada Hazparneko auzoen gainera, kasko baten itzulia egiten du. Xendra iratze-pentzean ateratzen delarik, egon arras eskuin den xendran eta jauts malda zuta laugune belartsura. Istant batez igan zaitez oteen artean, eta hel zaitez T formako bidegurutzera: segi eskuin bide zabaletik. Euskal arkitekturako lau etxeetara heltzean, iragan 20 m eskuin eta segidan itzul ezkerreko errepidera.
Bide mundrunatua Gillamuren etxalderaino jausten da (265 m): itzul zaitez bi aldiz eskuin aterpearen aitzinean eta jauts xendra belartsutik. Lurrean den etxe baten heineko Y formako bidegurutzean, hauta ezkerreko bidea. Jausten segituko duzu beste etxalde bateraino, eta han bide mundrunatua segi ezazu ezkerrean. Joatean igan zenuen ibar zolara helduko zara, eta errepide ttipi horretatik jauts zaitez Urkoiraino.
Urtsuan, bere izenak dioen bezala, iturri franko bada isurki guzietan gaindi. Lapeyreren ibarxka Lapurdiko ur-dorrea dela erran daiteke, ur-bilketa eta begi ugariek erakusten duten bezala, eta Baionako hiria edateko urez hornitzen du.
Ibarxkan gora igatean, batzuetan harrizko tresneria biziki zaharrak ikus daitezke: lehenbiziko bilketa-askak ziren eta hornitze-ubideak. Ez baitira zaindu, ura geldirik egon da eta zohikaztegiak sortu ditu non goroldioa eta esfagnoak badiren.
Harrizko murruak, malda eztiko teilatuak, ate zabala ardiak errazki sartzeko, platano bat hurbil landatua oihanera laster heltzeko: borda hau ardi etxolaren adibide ona da. Pottoka (6,15 km) UTM: 634437 – 4801288 Badu milaka urte pottoka euskal mendietan bizi dela; tokiko arraza primitiboa da. Gaur egun hezia da, eta jabeek libroki uzten dituzte mendietan gaindi ibiltzen; behor eta ume tropa ttipitan ibiltzen dira, eta bazterrak garbitzen dituzte.
Badu milaka urte pottoka euskal mendietan bizi dela; tokiko arraza primitiboa da. Gaur egun hezia da, eta jabeek libroki uzten dituzte mendietan gaindi ibiltzen; behor eta ume tropa ttipitan ibiltzen dira, eta bazterrak garbitzen dituzte.
Trait - Balisage directionnel sur supports locaux
Itzulia
Ur-gunea
Natura (fauna, flora)